Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
18 Aralık 2023
Sirküler No: 932
Bir işyerinin devri demek onun bütün hukuki neticeleriyle birlikte, yani aktifi ve pasifi, işçisi ve tesisatı ile birlikte faaliyet halinde bir başkasına geçmesi demektir. Bu şartlarla yapılan bir devir anlaşması, çalışanların hizmet akitlerinin kesintisiz olarak devamı, yani yeni işverenin bu akitleri tanımasını kapsayacağından el değiştirme sayılacaktır. Aksi halde, ilk işveren kendi işçilerinin akdini feshederek faaliyetini tatil etmişse ortada 5510 sayılı Kanunun tarifine uygun bir işyeri kalmamış olacaktır. Böyle bir işyerini sadece binası, tesisatı, makina ve sair demirbaşları ile başkasına satmak veya kiralamak hukuken mülkiyetin veya kullanma hakkının devredilmesi demektir ki, bu durum el değiştirmenin varlığına yeterli sayılmaz, çalışanların akdi bağlılıklarının da fiilen veya sözleşme ile devredilmiş olması gerekir. Bu bakımdan bir işyerinin aktifi ve pasifi, işçisi ve tesisatı ile birlikte faaliyet halinde bir başkasına geçmesi yani devredilmesi halinde, devir tarihini takip eden 10 gün içerisinde işyeri bildirgesinin verilmemesi halinde idari para cezası uygulanacaktır.
Örnek 1- X işyerinin 09.10.2023 tarihinde devredilmiş olduğu varsayıldığında, işyeri bildirgesinin en geç 19.10.2023 tarihine kadar verilmemesi halinde idari para cezası uygulanacaktır.
Aynı işverene ait birden fazla işyerinin aynı veya farklı zamanlarda devredilmesi halinde her bir devir için ayrı ayrı işyeri bildirgesi verilmesi gerektiğinden, yasal süresinde verilmeyen her bir işyeri bildirgesi için ayrı ayrı idari para cezası uygulanacaktır.
Örnek 2- Y işverenine ait (A) ve (B) işyerlerinin 06.11.2023 tarihinde devredildiği ve bu işyerleri için devir bildirgelerinin yasal süresinde verilmediği varsayıldığında, verilmeyen her bir işyeri bildirgesi için idari para cezası uygulanacaktır.
Özel bir bina inşaatını tümü ile yapmak üzere (yani anahtar teslimi şartıyla) sahibinden alan müteahhit akdin feshedilmesi, inşaatın mühürlenmesi gibi sebeplerle inşaatı yarım bırakır veya bıraktırılırsa, kalan işlerin mülk sahibi tarafından çalıştırılan sigortalılarla tamamlanması veya yeni bir sözleşme ile başka müteahhitlere tamamlattırılması halinde, bir işverenden diğerine hukukî neticeleriyle devir bahis konusu olmayacağından işyeri devir bildirgesi verilmeyecektir. Ancak işe devam eden veya işi ikmal eden yeni işveren tarafından en geç sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarih itibariyle işyeri bildirgesi verilmesi gerekmektedir. İnşaatın kalan kısımlarını ikmal eden yeni işveren tarafından en geç sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarih itibariyle işyeri bildirgesinin verilmemesi halinde idari para cezası uygulanması gerekmektedir.
İhale konusu işin eksik kalan kısmının sonradan düzenlenen sözleşmeye istinaden işi devir alan tarafından yapılması ve üstlenilen bu kısım için ayrıca teminat alınması halinde işin devrine idarece muvafakat edildiğine ilişkin sözleşmenin ibraz olunması ya da idarece yazı ile SGK’ya bildirilmesi kaydıyla, sözleşmede, işin önceki kısımlarından dolayı işi devir alanın sorumluluğu hususunda herhangi bir hükme yer verilip verilmediği üzerinde durulmaksızın, işi devir alan adına ayrı bir işyeri dosyası açılacaktır. Bu durumda ihaleyi devir alan kişi devir aldığı tarih itibariyle 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı çalıştırır ise en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarih itibariyle işyeri bildirgesi vermesi gerekmektedir. Söz konusu bildirgenin süresinde SGK’ ya verilmemesi halinde idari para cezası uygulanacaktır.
Noter işyerleri ile ilgili olarak noterin ölümü, atanması veya emekli olması halinde yeni noter atanıncaya kadar noterlik işyerlerinin boşta kalmış olduğu dönemlerde noterliğin işlemlerini yürütmekle görevli noter vekillerinin mevcut noterlik dosyalarında adına isim tashihi yapılacak olup; bu durumda işyeri bildirgesi verilmeyecek ve dolayısıyla idari para cezası uygulanmayacaktır. Adalet Bakanlığı’nca noterlik görevinden ayrılan şahsın yerine yeni bir noterin atanması halinde, 5510 sayılı Kanunun 11 inci maddesi bakımından bir devir keyfiyeti yani işyerinin sigortalıları ve bütün hukuki sonuçları ile birlikte başka bir şahsa devri söz konusu olmayacağından devir bildirgesi verilmeyecektir. Ancak bu durumda, yeni atanan noter göreve başlama tarihi itibariyle 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı çalıştırır ise en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarih itibariyle işyeri bildirgesi vermesi gerekmekte olup; bildirgenin belirtilen sürelerde verilmemesi halinde idari para cezası uygulanacaktır.
Faal (sigortalı çalıştırılan) bir işyerinin icra müdürlüğünden veya yine faal (sigortalı çalıştırılan) bir işyerinin özelleştirme kapsamında özelleştirme idaresinden satın alınması hallerinde, bu durum eski işverenle yeni işveren arasındaki irade birlikteliğini içermediğinden bu işyerlerinin devri söz konusu olmayacak ve dolayısıyla sözleşmelerinde aksine hüküm bulunmadığı takdirde devir işyeri bildirgesi verilmeyecektir. Bu durumda, icradan ya da özelleştirmeden satın alan kimse satın alınan veya özelleştirilen tarih itibariyle sigortalı çalıştırır ise en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarih itibariyle işyeri bildirgesi vermesi gerekmekte olup; bildirgenin belirtilen sürelerde verilmemesi halinde idari para cezası uygulanacaktır.
Tüzel kişiliği olan ortaklıklarda ortaklardan birinin hisselerini başka birine devretmesi, şirketteki hakim durumu değiştirse bile, şirketin tüzel kişiliğinde bir değişiklik oluşturmayacağından; işveren değişikliği olarak nitelendirilemez. Bu durumda işyeri bildirgesi verme yükümlülüğü bulunmadığından, idari para cezası da uygulanmayacaktır. Tek ortakla kurulmuş olan tüzel kişiliklerde de ortağın hisselerinin tamamını veya bir kısmını bir başka gerçek veya tüzel kişiye devretmiş olması devir mahiyetinde sayılmadığından işyeri bildirgesi verilmemesi nedeniyle idari para cezası uygulanmayacaktır.