Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
20 Haziran 2022
Sirküler No: 586
4857 sayılı Kanunun “izinde çalışma yasağı” başlıklı 58’inci maddesine göre; yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. Bu düzenleme dışında, işçinin mesai sonrasında başka bir işyerinde çalışması ile ilgili bir düzenleme, İş Hukukumuzda veya Türk Hukuk Sistemimizde bulunmamaktadır. Ancak; işçinin mesai saati sonrası başka bir işyerinde yaptığı iş nedeniyle işvereninin zarara uğraması veya işyerinde düzenin bozulması veyahut da işçinin performansının düşmesi gibi hususlar işvereni tarafından ispat edilmesi durumunda, işveren iş sözleşmesini feshedebilir. Burada dikkate alacağımız kıstas şunlar olmalıdır. İşçinin başka iş yapmasının sadakat borcuna aykırı olmaması, işçinin hizmetini, işverenin yararına uygun olarak yapması ve işverene zarar verebilecek hareketlerden kaçınması, işçinin daha sonra farklı bir işverenle başka iş ilişkisi içine girmesi halinde bu durumun ilk işveren aleyhine sonuçlar doğurmaması, başka işte çalışma, işveren açısından haksız rekabet doğurmaması gerekmektedir.
Rekabet etmeme borcu iş sözleşmesinin devamı süresince sadakat borcu kapsamında değerlendirilir. İşçinin çalıştığı süre boyunca işverene ait mesleki ve ticari sırları kullanarak başka işverenin altında çalışması rekabet borcunun ihlali anlamına gelecektir. Ayrıca başka işte çalışma işçinin asıl işindeki çalışma gücünü olumsuz etkilememelidir. İşçinin başka işte çalışmasının sözleşme hükümleri ile yasaklanabileceği veya sınırlanabileceği ileri sürülse de, böyle bir hüküm 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 23’üncü maddesi; “kimse özgürlüklerinden vazgeçemez veya onları hukuka ya da ahlaka aykırı olarak sınırlayamaz” uyarınca işçinin sahip olduğu kişilik haklarına aykırılık teşkil edeceği gerekçesiyle mahkemede geçersiz sayılacaktır.
Bu bağlamda, ücretsiz izindeki işçinin sadakat borcunun devam ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Dolayısıyla işçinin bu izin döneminde sürekli bir iş bulup çalışması sadakat borcuna aykırılık olacaktır. İşçinin bu şekilde çalışması halinde işverenin tazminat ödemeden iş akdini feshetme hakkı doğacaktır. Öte yandan ücretsiz izindeki işçinin sadece ücretsiz izinde olduğu süreyi kapsayacak şekilde geçici bir işte çalışması halinde ise işçinin sadakat borcuna aykırı davrandığından bahsetmek mümkün değildir. İşçinin bu izin döneminde hayatını idame amacıyla geçici bir suretle başka bir işte çalışması olağan bir durum olduğundan işvereni için de haklı bir fesih nedeni olmayacaktır.
İşçinin ücretsiz izne rızası olmadan ayrılması daha doğrusu bu duruma bir şekilde zorlanması halinde ise işçinin bu süre zarfında yeni bir iş bulması ve başka bir işyerinde çalışmaya başlaması sadakat yani doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırılık olarak değerlendirilemeyecektir. Buna bağlı olarak da böyle bir durumdaki işçinin işvereni için iş akdini haklı sebeple fesih imkânı da söz konusu olmayacaktır.