Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
25 Ağustos 2022
Sirküler No: 633
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 12’nci maddesine göre, sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, 5510 sayılı Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur. Alt işverenin sigortalısının iş kazası geçirmesi halinde ise asıl işveren ve alt işveren birlikte sorumlu olacağından iş kazası bildiriminin alt işveren veya asıl işveren tarafından yapılmış olması yeterli kabul edilecektir. İş kazasının bildirilmemesi halinde ise asıl işveren ve alt işverene birlikte yaptırımlar uygulanacaktır.
5510 sayılı Kanunun 21’inci maddesine göre; işverenlerin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu iş kazası meydana gelmişse işverenlerin sorumluluğuna hükmedilir. İş kazası soruşturmasında söz konusu olayın meydana gelmesinde asıl işveren ve alt işverenin sorumluluğunun tespiti durumunda kusur oranı verilecektir. Her olayın kendi içerisinde değerlendirilerek sonuca gidilmelidir. Bu olayın meydana gelmesinde asıl işverenin denetim ve kontrol görevini eksik olarak yerine getirmişse elbette asıl işverenlerin sorumluluğu da mümkün olacaktır.
Müteahhide ihale olunan ve onun adına İş Kanunu kapsamına alınan işyerinde meydana gelen iş kazasına ilişkin zarardan, işin sahibi idarenin sorumlu tutulması yasaya aykırıdır (Yrg. 9.HD., T.10.10.1968, E.13061, K.11851).
İşveren, iş kazasına uğrayan işçinin bağlı bulunduğu taşeronun sorumluluğu oranında istihdam eden sıfatıyla sorumludur (Yrg. 10.HD., T.07.05.1990, E.1990/193, K.1990/4275 )
İş kazası sonucu, zarara uğrayan işçi veya hak sahiplerinin maddi veya manevi tazminat talepleri, işveren veya kusurlu üçüncü kişilere karşı yöneltilebilir. Ancak, alt işveren aracılığıyla işe alınan işçilerin uğrayacakları zararlardan dolayı, asıl işveren alt işverenle birlikte 4857 sayılı Yasanın 2/6 maddesi uyarınca sorumludur. Anonim Şirketi yapının üstlendiği kurban kesim merkezlerinin uzmanlık gerektiren montaj ve demontaj işlerinin alt işveren konumunda bulunan Limited Şirketine verdiği, davacının montaj işçisi olarak çalışmakta iken, brandaların asılması işi sırasında, üzerinde çalıştığı merdivenden düşerek yaralanması üzerine, asıl işveren konumunda olan Anonim Şirketin, kusuru bulunmasa bile tazminattan sorunlu olacağı gözetilmelidir. Gerçekten, bir iş kazası sonucu zarara uğrayan işçi veya hak sahiplerinin maddi veya manevi tazminat talepleri, ancak işveren veya kusurlu üçüncü kişilere karşı yönetilebilir. Bunun dışında, alt işveren olarak tabir edilen kişiler aracılığı ile işe alınan işçilerin uğrayacakları zararlardan dolayı, asıl işveren alt işverenle birlikte olay tarihinde yürürlükte bulunan 4857 sayılı Yasanın 2/6 maddesi uyarınca sorumlu olur. Gerek 4857 sayılı İş Kanununun 2/6 ve gerekse 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 12/son maddelerinde; alt işverenin hukuksal açıdan tarifi yapılmış kimlerin alt işveren veya halk arasındaki deyimi ile “Taşeron” sayılacağı belirlenmiştir. Buna göre; bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren – alt işveren ilişkisi denir. Somut olayda davacının davalılardan …… San. Tic. AŞ’nin yapımını üstlendiği kurban kesim merkezlerinin montaj ve demontaj işlerini verdiği A….. İnş. Mezbaha Hayv. Gıda Tar. Ürn. San. Tic. Ltd. Şti’de montaj işçisi olarak çalışmakta olan davacının, açılışı yapılacak kesim merkezinde işverence verilen belediye başkanına ait resim ve sözleri taşıyan brandaların asılması işi sırasında, üzerinde çalıştığı seyyar merdivende dengesini kaybederek 6 m yükseklikten zemine düşerek yaralandığı, dosya içerisindeki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Yapılmakta kurban kesim merkezinin montaj ve demontaj işinin, Kurban Kesim merkezinin altyapısıyla birlikte yapımına yönelik asil işle ilgili ve uzmanlık gerektiren bir iş olduğu ortadadır. Hal böyle olunca davalı …………………fabrikaları San. Tic. AŞ’nin kusur bulunmasa bile hüküm altına alınan tazminatlardan sorumlu olduğu kabulü gerektiği açıktır (Yrg. 21.HD., T.04.06.2013, E.2013/5568, K.2013/11689).