Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
06 Haziran 2022
Sirküler No: 578
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, işçilerin yaşı ve hizmet süresi göz önünde bulundurularak “en az” süreler olarak dikkate alınmaktadır. Yaşına göre verilecek izinlerde, işyerindeki kıdemine göre hak kazandığı izin süresi örneğin 20 günden fazla ise, kıdemine göre hak ettiği tabiri caizse daha uzun olan iznin kullandırılması gerekir. Yaş hesabında, mahkeme kararıyla yaş düzeltilmesi yapılmışsa bu yaşın dikkate alınması icap eder.
İşçinin izin süresi, işçinin izne çıktığı tarihe göre değil, iznini hak ettiği tarihteki hizmet süresine göre belirlenir.
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmadığı için izin günlerine bu günler dahil edilir, bu nedenle yıllık izin süreleri iş günü olarak hesap edilir, aşağıda tabloda belirtilen süreler artırılabilir, üst sınırı yoktur, bekleme süresi olan 1 yıl veya kademeli hizmet süreleri düşürülebilir.
Mevcut hali hazırda çalışmakta olduğu işler dikkate alınarak işyerindeki hizmet süresi ve işçilerin yaşı gözönünde bulundurulduğunda izin sürelerini aşağıdaki tablodan görmek mümkündür.
Tablo-1: Yıllık İzin Süreleri
| İşyerindeki Hizmet Süresi / Yaş Sınırı | Normal İşlerde İzin Süresi | Yeraltı İşlerinde İzin Süresi |
| 1 yıldan 5 yıla (5 yıl dâhil) kadar olanlara | En az 14 iş günü | En az 18 iş günü |
| 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara | En az 20 iş günü | En az 24 iş günü |
| 15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara | En az 26 iş günü | En az 30 iş günü |
| 18 yaşından küçük işçiler ile 50 yaş ve daha yukarı yaştaki işçiler için | En az 20 iş günü | En az 20 iş günü |
Yukarıda yer alan izin süreleri asgari olup, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilmesi mümkündür.
Örnek- 14 gün izin hakkı olan işçi A, 14 gün iznini 06.06.2022 (Pazartesi) tarihinden geçerli olmak kullandığını düşündüğümüzde bu izin süresinde 2 hafta tatili (Pazar) denk geldiğinde 14 + 2 = fiilen 16 gün izin kullanmış olacak ve 22.06.2022 (Çarşamba) tarihinde işyerinde işe başlaması gerekecektir. Bu tarihe örneğin bir ulusal bayram ve genel tatil günlerinden herhangi birinin isabet ettiği düşünülürse o gün de izin yapılacak fiilen gün sayısına ilave edilecektir.
Örnek- A işyerinde 01.01.2004 tarihinde çalışmaya başlayan X adlı işçinin 4857 sayılı Kanunda yer alan 14, 20 ve 26 günlük yıllık ücretli izin sürelerini ne zaman elde edeceklerini hesapladığımızda aşağıdaki durum ortaya çıkacaktır.
Tablo-2: Örnek Yıllık İzin Süreleri Hesaplama
| Kıdem Yılı | Hangi Yıl İzni | İzne Hak Kazanma Tarihi | Hak Ettiği İzin Süresi | İzni Kullanacağı Dönem |
| 1 | Yok | Yok | – | – |
| 2 | 1.yıl | 01.01.2005 | 14 gün | 01.01.2005-01.01.2006 |
| 3 | 2.yıl | 01.01.2006 | 14 gün | 01.01.2006-01.01.2007 |
| 4 | 3.yıl | 01.01.2007 | 14 gün | 01.01.2007-01.01.2008 |
| 5 | 4.yıl | 01.01.2008 | 14 gün | 01.01.2008-01.01.2009 |
| 6 | 5.yıl | 01.01.2009 | 14 gün | 01.01.2009-01.01.2010 |
| 7 | 6.yıl | 01.01.2010 | 20 gün | 01.01.2010-01.01.2011 |
| 8 | 7.yıl | 01.01.2011 | 20 gün | 01.01.2011-01.01.2012 |
| 9 | 8.yıl | 01.01.2012 | 20 gün | 01.01.2012-01.01.2013 |
| 10 | 9.yıl | 01.01.2013 | 20 gün | 01.01.2013-01.01.2014 |
| 11 | 10.yıl | 01.01.2014 | 20 gün | 01.01.2014-01.01.2015 |
| 12 | 11.yıl | 01.01.2015 | 20 gün | 01.01.2015-01.01.2016 |
| 13 | 12.yıl | 01.01.2016 | 20 gün | 01.01.2016-01.01.2017 |
| 14 | 13.yıl | 01.01.2017 | 20 gün | 01.01.2017-01.01.2018 |
| 15 | 14.yıl | 01.01.2018 | 20 gün | 01.01.2018-01.01.2019 |
| 16 | 15.yıl | 01.01.2019 | 26 gün | 01.01.2019-01.01.2020 |
| 17 | 16.yıl | 01.01.2020 | 26 gün | 01.01.2020-01.01.2021 |
| 18 | 17.yıl | 01.01.2021 | 26 gün | 01.01.2021-01.01.2022 |
| 19 | 18.yıl | 01.01.2022 | 26 gün | 01.01.2022-01.01.2023 |
İşçi hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır. “Hizmet yılı”, işçinin izne hak kazandığı gün ile ondan sonra izne hak kazanacağı gün arasındaki süredir. İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken 1 yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru hesaplanır. Başka bir ifade ile, yıllık ücretli izin işçinin yıllık izne hak kazanması için geçmesi gereken 1 yıl dolduktan sonraki yılda kullanılır. İşçinin izin hakkını elde etmesi için gereken 1 yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır. İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken 1 yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru hesaplanır.
Her yılın izni gelecek yıl kullanılacağı için 14, 20 ve 26 günlük izinlerin kullanılabilmesi, izin hakkını doğuran 1. yılın, 6. yılın ve 15. yılın dolmuş olmasına bağlıdır. Uygulamada, doktrinde ve yargı kararlarında bu görüş kesinlik kazanmıştır. Buna göre, 1’inci yıl izni 2’nci yılda kullanılacağından 14 günlük izne 2’nci yılda; 20 günlük izne 6’ncı yıl izninin kullanılacağı 7’nci yılda; 26 günlük izne 15’ inci yıl izninin kullanılacağı 16’ncı yılda hak kazanılmaktadır.
01.01.2004 tarihinde işe başlayan bu örnekte yer alan işçinin 1 yıllık hizmet süresi 01.01.2005 tarihinde dolacağı için bu tarihte birinci yıl yıllık ücretli iznine hak kazanacak ve bundan sonraki izin hakları ise her yılın Ocak ayının birinci günü doğacaktır. Bu çerçevede, bu örnekte işçi 31.12.2022 tarihinde işten ayrılmışsa 19. yıl iznine hak kazanamayacak ve işten ayrıldığı tarihte hak kazanılmayan izne ait ücreti alamayacaktır.
İş sözleşmesinin feshedildiği tarih itibariyle son yıla ait izin hakkını kazanamama durumu var ise, ihbar önelinin ilavesi suretiyle bu izine hak kazanılamaz.[1] Davacı işçi 02.03.1982 tarihinde işe başlamış bulunduğuna göre, son yıl ücretli izin alacağına hak kazanıp kazanmadığı belirlenirken 02.03.1993 tarihinden itibaren bir tam yıl geçmiş olması gerekir. İş akdi 01.03.1994 tarihinde feshedildiğine göre işe giriş tarihi itibariyle 01.03.1994 günü mesai bitimi tam yılın sona erdiğinin kabulü gerekir. Çünkü fesih 01.03.1994’dür ve o günün de çalışmış gibi kabulü gerekir.[2]
1 yıllık süre içinde “yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller dışındaki sebeplerle” işçinin devamının kesilmesi halinde bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken 1 yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır. Örneğin, 01.03.2019 tarihinde işe başlayan işçi 01.01.2020 tarihinde 6 ay süreyle muvazzaf askerlik hizmeti yapmak üzere iş akdinin askıda kaldığını ve işe tekrar 01.07.2020 tarihinde başlayacağının varsaydığımızda, zorunlu askerlik hizmeti olmasaydı işçi yıllık izne 01.03.2020 tarihinde hak kazanacakken, askerlik nedeniyle yıllık izne 01.09.2020 tarihinde hak kazanmış olacaktır.
[1] Yrg. 9. HD., T.06.07.2004, E.2004/8053, K.2004/17234
[2] Yrg. 9. HD., T.30.05.1996, 295/12201