Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
18 Mart 2021

4857 sayılı Kanunun “yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller” başlıklı 55’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde; 3153 sayılı “Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanuna” dayanılarak çıkarılan “Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Nizamname (Tüzüğe)”göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinlerin yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılmaktadır.

Söz konusu Tüzüğün 21’inci maddesine göre; röntgen ve radyom ile daimi olarak günde 5 saatten fazla çalışılamaz. Röntgen muayenehanelerinde pazardan başka ayrıca bir gün daha öğleden sonra tatil yapılmalıdır. 24’üncü maddesine göre, bu gibi müesseselerde, her röntgen mütahassısının veya röntgen ve radyom ile iştigal eden kimsenin senede 4 hafta (4 x 7 = 28 gün) muntazaman devamlı tatil yapması mecburidir. Bu açıklamalara göre, söz konusu işlerde çalışanların her yıl 4 hafta şua izni kullanması gerekmektedir. Söz konusu 4 haftaya tekabül eden 28 günün yıllık iznin aksine takvim günü olarak kullanılması gerekir.

3153 sayılı Kanuna 5947 sayılı Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 9’uncu maddesi ile eklenen maddeye göre (Ek Madde 1); “iyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu süre içerisinde, Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirtilen radyasyon dozu limitleri de ayrıca dikkate alınır. Doz limitlerinin aşılmaması için alınması gereken tedbirler ile aşıldığı takdirde izinle geçirilecek süreler ve alınacak diğer tedbirler Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

Bahse konu Yönetmelik, “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan  Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” olup, 05.07.2012 tarihli ve 28344 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.

Radyoloji uzmanı, nükleer tıp uzmanı ve radyoloji teknisyenlerinin 5947 sayılı Kanunun 9’uncu maddesinin yürürlüğe girdiği 30.01.2010 tarihinden itibaren haftalık çalışma süresinin 35 saat olarak uygulanması gerekmektedir.

Kanunda günlük çalışma süreleri belirlenmemiş olmakla birlikte Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 12.02.2010 tarih ve 6145 sayılı Genel Yazısı ile 35 saatlik haftalık çalışma süresinin kamu görevlileri yönünden günlük 7 saat olarak uygulanması gerektiği ifade edilmiştir. Haftalık 35 saatlik çalışma süresine ilişkin 3153 sayılı Kanun hükmünün radyasyonla çalışan tüm sağlık personeli için geçerli olduğu da dikkate alındığında, Kanun hükmü kapsamında idarenin genel yazı ile belirlediği günlük en fazla 7 saatlik çalışma süresinin, özel sağlık kuruluşlarında radyoloji ile çalışanlar bakımından da uygulanması gerektiği düşünülmektedir. Bu çerçevede, özel sağlık kuruluşlarında radyasyonla çalışan sağlık personelinin çalışma düzeninin; haftada 1 tam gün ve 1 yarım gün tatil olacak, günde 7 saati ve haftada 35 saati de aşmayacak şekilde uygulanabileceği, tarafların bu hukuki sınırlar içinde hizmet sözleşmesi düzenleyebileceği düşünülmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalardan hareketle bu işleri yapanlara 1 yıllık çalışmaları sonucunda öncelikle 4 haftalık izinleri kullandırılacak ve sonrasında işçi yararına yorum ilkesi gereği İş Kanununa göre hak kazandığı yıllık izin kullandırılacaktır. Dolayısıyla, uygulamada bu işçiler İş Kanunu anlamında yıllık izne 1 yılın sonunda değil 1 yıl 4 haftanın sonunda hak kazanacaklardır.

Madde hükmünde 4 haftalık iznin ücretli olup olmayacağı hakkında bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle iznin ücretsiz izin olarak düşünülmesi mümkün ise de yine İş Kanunu’nun 62’nci maddesi (Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz) hükmüne göre ve işçi yararına yorum ilkesi gereğince bu iznin ücretli kullandırılması uygun olacaktır.

Taraflar arasında şua izninin kullandırılıp kullandırılmadığı hususunda uyuşmazlık çıkmıştır. Her röntgen mütahassısının veya röntgen ve radyomla iştigal eden kimsenin senede 4 hafta muntazaman devamlı tatil yapması mecburi olup; kanun ve tüzük gereği şua izni bölünemeyeceği gibi kullandırılan yıllık izin sürelerinin de şua izninden mahsup edilmesi mümkün değildir. Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin bir kararında (T.12.02.2015, E.2014/15964, K.2015/1463); davacının Radyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun kapsamında çalıştığı kabul edilen süre boyunca her yıl 4 hafta şua izin ücreti alacaklısı olduğu kabul edilerek hesaplama yaptırılması gerekirken bu husus gözetilmeden karar verilmesi hatalı olup bozma nedenidir şeklinde hüküm kurulmuştur. Sonuç olarak, 4 haftalık şua izni, yıllık izinden mahsup edilemez.