Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
24 Haziran 2020

---

180 sayılı Sirkülerimiz ile, SGK Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 18 Haziran 2020 tarihli 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi’ne genel olarak yer vermiş idik. Bu Sirkülerimizde ise özellikle ilk etapta dikkat çeken 10 hususa soru cevap olarak yer vereceğiz.

Soru-1: İşverenin işçisine noterde işlem yapma  yetkisi vermesi işçiyi 5510 sayılı Kanuna göre “işveren vekili” kılar mı?

Cevap-1: SGK mevzuatında; işveren vekili sayılmak için işin veya görülen hizmetin bütününü yönetmek ve işveren ad ve hesabına hareket etmek unsurlarının birleşmesi gerekmektedir.

İşveren vekili 5510 sayılı Kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolayı işveren ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olacaktır. İşveren vekili bu dogrultuda, 5510 sayılı Kanunda belirtilen ve işverenin sorumlu kılındıgı belgelerin, beyannamelerin verilmesi, primlerin ödenmesi yükümlülüklerinden dolayı işverenle birlikte müştereken ve müteselsilen, mali ve hukuki anlamda sorumlu sayılacaktır. Yine işveren vekili ödenmeyen prim borcu ve buna bağlı olan borçlardan tıpkı işveren gibi sorumlu olacaktır. Sosyal güvenlik denetmenleri veya sostal güvenlik müfettişlerince yapılan tespitlerde ve işyerinde tutulan tutanaklarda işveren hazır değilse işveren vekili muhatap tutulacaktır.

Yönetimde bir görev verilmemiş ise salt temsil yetkisi verilen kişiler işveren vekili olarak kabul edilemez. Örnegin; bir işçisine, muhasebecisine ya da herhangi bir kişiye sadece bankadan para çekme, e-Sigorta kullanıcı kodu ve sifreşi alma ve kullanma veya noterde işlem yapma vb. gibi verilen vekâletname tek başına o kişiyi “işveren vekili” yapamayacaktır.

Soru-2: İşverene ait depolar 5510 sayılı Kanuna göre işyeri sayılır mı?

Cevap-2: Sorunun cevabını bir örnek ile açıklayalım. Merkezi Ankara’da bulunan ve burada 6 sigortalı istihdam eden firma, İzmir ve İstanbul’da iki şubeye sahip ve her bir şube de 5 kişi çalıştırmaktadır. Firma İzmir ve Ankara’da iki depoya sahiptir ancak buralarda sigortalısı bulunmamaktadır. Söz konusu firmanın sigortalı sayılanları çalıştırdığı merkezi ve iki şubesi Sosyal Güvenlik Kurumu açısından işyeri niteliğine sahip olacak iken sigortalı çalıştırmadığı iki deposu işyeri sayılmadıgından Sosyal Güvenlik Kurumu açısından işyeri niteliğine sahip olmayacaktır. Bu nedenle, bu depoların SGK’ ya işyeri bildirgesi ile bildirimi yapılmayacaktır.

Soru-3: İşyeri bildirgesinde belirtilen sigortalı sayısının altında veya üstünde bildirim yapılması durumunda işveren hakkında ne gibi işlem yapılır?

Cevap-3: İşyeri bildirgesinde çalıştırılmaya başlanılacak sigortalı sayısı alanında belirtilen sigortalı sayısının altında bildirimde bulunuldugunun tespit edilmesi halinde konuya ilişkin ihbar ve şikayet olmaması halinde herhangi bir işlem yapılmayacaktır. Örneğin; (B) Ltd. Şti. tarafından 03/09/2018 tarihinde sigortalı çalıştırılmaya başlanılacak işyerine ilişkin işyeri bildirgesi aynı tarihte SGK’ ya gönderilmistir. Söz konusu işyerinde çalıştırılmaya başlanılacak sigortalı sayısı 2 olmasına karşın çalıştırılmaya başlanılacak sigortalı sayısı alanına 3 olarak girilmistir. Söz konusu durumun ilgili SGK ünitesi tarafından tespit edilmiş olması halinde konuya iliskin bir ihbar ve şikayet olmaması halinde herhangi bir işlem yapılmayacaktır.

 

Soru-4: İşyeri bildirgesi verilmesine rağmen işe giriş bildirgesinin verilmeyerek sigortalı çalıştırmaktan vazgeçilmişse yapılacak işlem nedir?

Cevap-4: İşyeri bildirgesinde çalıstırmaya başlanılacak sigortalı sayısı belirtildigi halde SGK’ ya sigortalı işe giriş bildirgelerinin verilmeyerek sigortalı çalıştırılmaması halinde ise konuya ilişkin bir ihbar ve şikayet olmaması kaydıyla işverenin SGK’ ya yazılı olarak müracaat etmesi şartıyla işyeri dosyası işlemden kaldırılacaktır.

Soru-5: Temizlik, güvenlik ve taşıma gibi ihaleli işlerin işverene ait mevcut işyerinden yapılabilmesinin şartları nelerdir?

Cevap-5: Yeniden işyeri dosyası tescil ettirilmeksizin mevcut olan işyeri dosyasından işlemlerin yürütülebilmesi için aşağıdaki şartların bir arada gerçeklesmesi gerekmektedir.

• Aralarında yapılan sözleşme ile verilen veya 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunları dahil olmak üzere ihale edilen güvenlik, temizlik, taşıma ve benzeri nitelikteki hizmet alımı işinin yapıldıgı bir işyeri dosyanın bulunması.
• İşverenin yazılı talebinin olması.
• İşin aynı işverene verilmesi.
• Mevcut dosyadan yapılan iş ile söz konusu dosyadan yapılmaya devam edecek işin iş kolu kodunun aynı olması.
• Yeni işin aynı işverene tekraren sözleşmeyle verilmiş veya ihale edilmiş olması ve yeni işe eski işin bitim tarihinden itibaren en geç 1 ay içerisinde başlanacak olması.
• Mevcut dosyadan yapılmakta olan iş ile tekraren verilen veya ihale edilen işin personel çalıştırılmasına dayalı adam/gün sayısı belli hizmet işi niteliginde bir iş olması.

Soru-6: İşverenin işçisine verdiği altın bedeli prime tabi tutulur mu?

Cevap-6: Altının günlük degerinin belli olması ve her an piyasasında kolayca nakde dönüştürülebileceği ve bu sayede satın alma alternatifi sağlayacağı göz önüne alındığında altın olarak yapılan ödemeler nakit yardım olarak degerlendirilmesi sonucunda hatıra altınlarının sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması maksadıyla verilmemiş olması, hatıra altınlarının tıpkı para gibi alışverişte kullanılabilecek bir ödeme aracı olması nedeniyle, hatıra altın tutarlarının ücret ödeme bordrolarına yansıtılmıs olan bedeller üzerinden ilgili ayda sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi, sigortalılara hatıra altın verildiginin tespit edilmesi ancak ödeme bordrosunda gösterilmedigi durumlarda altının verildigi ayın son günündeki Merkez Bankası satış fiyatı üzerinden hesaplanacak miktarının sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi gerekmektedir.

 

Soru-7: İş akdinin ikale (bozma) suretiyle sonlanması halinde yapılacak ödemeler prime tabi mi?

Cevap-7: İş akdinin ikale (bozma) ile sona ermesi durumunda; Bozma Sözleşmesi ile kararlaştırılan ikale bedelinin hangi kalem alacakları/ tazminatları kapsadığının belirtilmesi ve bu alacaklar/tazminatlar 5510 sayılı Kanunun 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde istisna tutulan ödemeler arasında yer alıyorsa sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecek, bu istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir. Ancak ikale sözlesmesi ile kararlaştırılan ikale bedelinin hangi kalem alacakları/tazminatları kapsadığına yer verilmemesi başka bir deyişle ayrım yapılmaması halinde bu defa ikale bedeli adı altında yapılan tüm ödemeler sigorta primine tabi tutulacaktır.

Soru-8: Alışveriş veya hediye çeki/kartı/fişleri ile çalışanlar için ayni yardım adı altında üçüncü kişilere yapılan diğer ödemeler prime tabi mi?

Cevap-8: Alışveriş/hediye çekleri, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar alışveriş yapma imkânı sağlayan bir ödeme aracı olup, bu çekler sigortalılara, gördükleri işe karşılık olmaksızın, belli ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak işverenler tarafından yardım amaçlı verilmekte ve sadece ayakkabı, giyim, erzak v.b. gibi çekte belirtilen ihtiyaca karşılık çek hamiline alışveriş yapma imkanı saglamaktadır. Dolayısıyla alışveriş/hediye çeklerinin ücret ya da ücret niteliğinde kazanç kavramı içinde yer almadıkları dikkate alınarak, işverenlerin sigortalılara vermiş oldukları alışveriş/hediye çekleri prime esas kazanç kapsamında değerlendirilemeyecektir. Bu doğrultuda iiverenlerce sigortalıları için üçüncü kişilere yapılan ödemeler sonucunda sigortalısının paradan gayrı maddi olarak yararlanmış oldugu alışveriş çekleri, kira ödemeleri, okul ögrenim tutarları, kreş gibi kalemlere ilişkin ödemelerin bulunması halinde söz konusu ödemeler sigortalıya doürudan yapılan bir ödeme olmadıgından 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesi kapsamında prime tabi tutulmayacaktır.Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yukarıda niteliği belirtilen bu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir.

Örneğin;  (A) firması tarafından çalışan sigortalıların çocuklarına firmanın bulunduğu yerde kreş hizmeti verilmekte olup söz konusu eğitim hizmeti (B) okulundan fatura karşılığı alınmakta ve ilgili okulun banka hesabına doğrudan firma tarafından yatırılmaktadır. Bu itibarla, çalışanların çocukları için işveren tarafından okula yapılan ödemeler, sigortalıya dogrudan yapılan bir ödeme olmadığından prime esas kazanç kapsamında değerlendirilemeyecektir.

 

Soru-9: Güncel eksik gün kodları nelerdir?

Cevap-9: Güncel eksik gün kodları aşağıda belirtilmiştir.

01- İstirahat

03- Disiplin cezası

04- Gözaltına alınma

05- Tutukluluk

06- Kısmi istihdam

07- Puantaj kayıtları

08- Grev

09- Lokavt

10- Genel hayatı etkileyen olaylar

11- Doğal afet

12- Birden fazla

13- Diğer Nedenler

15- Devamsızlık

16- Fesih tarihinde çalışmamış

17- Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma

18- Kısa çalışma ödenegi

19- Ücretsiz dogum iznis

20- Ücretsiz yol izni

21- Diğer ücretsiz izin

22- 5434 SK ek 76, gm 192

23- Yarım Çalışma

24-Yarım Çalışma ve Diğer Nedenler

25-Diğer Belge/Kanun Türlerinden Gün Tamamlama

26-Kısmi İstihdama İzin Verilen Yabancı Uyruklu

27-Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler

28-Pandemi Ücretsiz İzin (4857 GEÇ.10.MD)

29-Pandemi Ücretsiz İzin ve Diğer Nedenler

 

Soru-10: Eksik gün nedenleri daha sonra değiştirilebilir mi?

Cevap-10: İşverenler tarafından çeşitli sebeplerle daha önce süresinde veya süresi dışında belirtilmiş olan eksik gün nedenlerinin değiştirilmesinin istenilmesi halinde; önceden bildirilmiş olan eksik gün nedeninin, yanlış olduğunun SGK tarafından somut ve açık bir şekilde anlaşılması halinde, işverenin talebine gerek kalmaksızın ve herhangi bir süre sınırlaması gözetmeksizin eksik gün bildirim kodu değiştirilecektir.

İşveren tarafından SGK’ ya bildirimi yapılan eksik gün kodunun değistirilmesinin istenildigi ancak eksik gün nedeninin, yanlış olduğunun SGK tarafından somut ve açık bir sekilde anlaşılmadığı durumlarda ise; gün sayısında değişiklik olmamak kaydıyla eksik gün nedeninin, bildirildiği aylık prim ve hizmet belgesinin yasal olarak verilmesi gereken son günü izleyen 6 ay içinde değiştirilmesinin talep edilmesi halinde söz konusu istek kabul edilecektir. Eksik gün nedeninin bildirildiği aylık prim ve hizmet belgesinin yasal olarak verilmesi gereken son günü izleyen 6 aydan sonra değiştirilmesinin talep edilmesi halinde ise değisiklik talebinin her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belge ile kanıtlanması istenilecek, kanıtlanamaması halinde ise değişiklik yapılmayacaktı