Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
09 Mart 2020

Sosyal güvenlik mevzuatında ev hizmeti, ev içerisinde yaşayan aile bireyleri tarafından yapılabilecek temizlik, yemek yapma, çamaşır, ütü, alışveriş, bahçe işleri gibi gündelik işler ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin aile bireyleri dışındaki kişiler tarafından yapılmasını ifade eder.

4857 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, “ev hizmetlerinde çalışanlar” hakkında bu kanun hükümleri uygulanmaz. Ev hizmetlerinde aşçı, uşak, temizlikçi gibi işlerde çalışan işçi ile ev sahibi işveren arasındaki uyuşmazlığın iş mahkemesi yerine genel mahkemelerde çözümlenmesi gerekir. İş Kanunu kapsamı dışında bırakılan bu hizmetleri gören kimselerle bunları çalıştıranlar arasındaki hukukî ilişkilerde Borçlar Kanununun hizmet akdine ilişkin hükümleri uygulanır. Aile bireylerini evden alarak alışverişe, şehir içinde gezmeye götüren, boş zamanında ev ve eklentilerinde zamanını geçiren şoförün de ev hizmeti yaptığı ve iş kanunu kapsamında olmadığı kabul edilmiştir (Yargıtay 9.HD. 09.10.2008 gün ve 2007/27814 Esas, 2008/25988 K.). 4857 sayılı İş Kanunu’nun 4/e maddesi hükmüne göre ev hizmetlerinde çalışanlar iş yasasına tabi değildir. Taraflar arasındaki ilişki Borçlar Kanunu’nun 313 ve devamı maddelerinde (6098 sayılı yeni Türk Borçlar Yasası çerçevesinde ise 393 ve devamı maddelerinde Ş.T.) düzenlenen hizmet akdi hükümlerine tabidir (Yargıtay 13. HD.,E. 2004/15412, K. 2005/597). Davacının sözleşme ile çocuk bakıcısı olarak işe başladığı sabittir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 4. maddesinin 1. fıkrasının e bendi uyarınca, “ev hizmetlerinde çalışanlar” hakkında iş kanunu hükümleri uygulanmaz. Ne var ki, taraflar arasında düzenlenen İş Sözleşmesinin 9. maddesinde, bu sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde İş Kanunu hükümlerinin uygulanacağı açıkça belirtilmiştir. Bir başka anlatım ile İş Kanunu’na göndermede bulunulmuştur. Dolayısıyla davacı, İş Kanunu kapsamında düzenlenen kıdem tazminatını talep edebilir. Böyle olunca, mahkemece kıdem tazminatı taleplerinin değerlendirilmesi ve hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekir.” şeklindeki Kararı’nda iş sözleşmesinin “Sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde İş Kanunu hükümlerinin uygulanacağının vurgulanması” halinde İş Kanunu’ndan kaynaklanan tazminat haklarının da söz konusu olabileceğine karar vermiştir (Yargıtay 13. HD. E. 2010/18332, K. 2011/9574).

Bunun yanında Yargıtay’ın aşağıdaki kararlarında ise İş Kanunu hükümlerinin uygulanmasına hükmetmiştir.

Yargıtay, İncirlik’teki Amerikan askerlerinin ev işlerinde çocuk bakıcılığı ve ev hizmeti işlerinde çalışanları, İş Kanunu kapsamında kabul etmiştir (Yargıtay 9.HD. 19.03.2013 gün, 2013/5397 E, 2013/9368 K). Yargıtay, evde hastaya bakan hemşire ve çocuk eğiticisini İş Kanunu kapsamında değerlendirmektedir (Yargıtay 9.HD. 11.02.2014 gün, 2013/16982 E, 2014/3992 K). Ev sahibine ait ev ve bahçesinde ev hizmeti yanında bekçilik yapan ve ağırlıklı hizmeti bekçilik olan işçi, iş kanunu kapsamında sayılmaktadır (Yargıtay 9.HD 09.10.2008 gün ve 2007/27814 Esas, 2008/25988).