Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
20 Kasım 2023
Sirküler No: 917
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararında (T.11.03.2021, E.2021/1781, K.2021/6018); işçinin uyku ihtiyacını dinlenme süresi içinde gideremediğinin anlaşılması hâlinde yerleşik Yargıtay uygulamalarına uygun ve ölçülü olan işçinin uyku ihtiyacını gideremediği 24 saat esaslı çalışmada yemek ve sair ihtiyaçları nedeniyle 4 saat ara dinlenme yaptığının kabul edilmesi gerektiğine hükmedilmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararında (T.03.05.2018, E.2017/6910, K.2018/9727); Somut uyuşmazlıkta, hafta tatili ücreti bakımından, 24 saat çalışma 24 saat dinlenme esasında yürütülen çalışma sistemine göre yerinde bir şekilde hafta tatili ücreti kabul edilmemiş olmakla birlikte, hükümde hafta tatili ücreti talebinin açıkça reddedilmesi gerekirken açıkça reddedilmemesi… hatalıdır şeklinde hüküm kurulmuştur.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararında (T.05.10.2021, E.2021/9973, K.2021/13695); Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün, diğer hafta ise dört gün çalışma yapılacağından, yukarıda bahsedilen 63. madde hükmü gereğince, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılması sebebiyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=) 9 saat, takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır. Yine bu çalışma düzeninde davacının bir hafta 4 gün, diğer hafta ise 3 gün çalışması söz konusu olup, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesine göre dinlenme için haftada en az bir gün ayrıldığından davacının hafta tatili ücreti talebinin reddine karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı (T:08.02.2017, E:2014/22-2468, K:2017/229); Davacı işçinin günde ortalama 6 saatlik bir uyku ihtiyacı bulunduğu kuşkusuzdur. Öte yandan, 4 saatlik bir sürede özel ihtiyaçları için gereklidir. Nitekim 05.04.2006 gün 9-107/144 Karar sayılı Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararında da aynı olgu paylaşılmıştır. 4857 sayılı Kanun’a göre, günlük 14 saat çalışıldığı varsayılarak hesaplamaya gidilmelidir. Somut olayda, davacının bir ay içerisinde on gün çalışıp yirmi gün dinlendiği dosya kapsamından anlaşılmaktadır. Bu durumda günlük en fazla 14 saat çalışılabileceği, 4857 sayılı Kanun’un 63/II maddesine göre 11 saati aşan 3 saatlik bir fazla çalışmadan söz edilebileceği kabul edilmelidir.
Günlük çalışma süresinin 11 saati aşamayacağı Kanunda emredici şekilde düzenlendiğine göre, bu süreyi aşan çalışmaların denkleştirmeye tabi tutulamayacağını ve zamlı ücret ödemesi veya serbest zaman kullanımının söz konusu olacağı kabul edilmelidir.
İlke olarak, işçinin uyku ihtiyacını gideremediği 24 saat esaslı çalışmada yemek ve sair ihtiyaçları nedeniyle 4 saat ara dinlenme yaptığı kabul edilmelidir. Hal böyle olunca, Mahkemece, ücret bordrolarında aylık bazda ödendiği anlaşılan 21 saate ilave olarak, 24 saatlik çalışmadan günde 4 saat ara dinlenme süresi de mahsup edilerek fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretinin hesaplanması gerekirken, ara dinlenme süresi mahsup edilmeksizin sonuca gidilmesi isabetsizdir.