SGK İstisnasında Yemek Kartına Yargı Kararı

Yemek kartı şeklinde işverenlerce çalışanlarına verilen yemek hizmeti SGK uygulamalarına göre sadece yemek hizmeti lokanta vb. yerlerde karşılanması halinde primden istisna tutulmuşken aşağıda yer alan kararda bu hizmet sadece lokantalarda değil besin maddeleri satışı yapan yerlerde de kullanılabilecektir.

T.C. D A N I Ş T A Y İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
(Esas No: 2024/2809, Karar No: 2025/539, Karar Tarihi: 06.03.2025)

Yemek yardımı; işverenler tarafından, çalışılan gün esas alınarak beslenme ihtiyacının karşılanması
amacıyla çalışanlara aynî veya nakdî olarak yapılan bir sosyal yardımdır. Beslenme ise; bireyin
maddi ve manevi varlığını sürdürebilmesi için yeterli, dengeli ve sağlıklı besin alması olarak
tanımlanabilir. Yemek yardımı, daha geniş anlamıyla bir beslenme yardımıdır.

Bu itibarla, yemek kartı/çeki/kuponu vasıtasıyla yapılan ve beslenme amacına matuf olan aynî
yemek yardımının yalnızca yemek hizmeti sunan lokanta vb. iş yerlerinde yemek bedeli ödemesi
amacıyla kullanılabileceğinin kabul edilmesi, beslenme kavramının daha geniş olan kapsamı ile
bağdaşmamaktadır. Beslenme ihtiyacının yemek hizmeti sunan iş yerlerinin yanında aynı zamanda
yine beslenmeyi sağlayan besin maddelerinin satın alınması ve tüketilmesi suretiyle giderilmesi de
mümkündür. Burada belirleyici olan ana unsur aynî yemek yardımının beslenme ihtiyacının
giderilmesinde kullanılmasıdır.

Yemek yardımının ifa ediliş şekline göre 5510 sayılı Kanun'un 80. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendinde; yemek yardımının aynî olarak yapılması halinde bu yardım tutarının tamamının prime
esas kazanca tabi tutulmayacağı, yemek yardımının nakdî olarak yapılması halinde ise Kurumca
(SGK) tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek nakdî yemek yardımı tutarlarının prime esas kazanca tabi
tutulmayacağı, bu tutarı aşan kısmın ise prime esas kazanca tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.

Sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması için işveren tarafından yapılan ve çalışanın işverene
sunduğu emeğin karşılığı olan ücret ya da sair yan ödemeler kapsamında yer almayan, sadece mal
veya hizmet olarak sağlanan sosyal amaçlı yardımlar aynî yardım olarak tanımlanmıştır. Aynî
yardımın bizzat işveren tarafından değil de işverenle bağıtlanan bir sözleşme gereğince üçüncü
kişiler tarafından ifa ediliyor olması, bu yardımın aynî yardım niteliğini kaybettirmez.

Öte yandan, işveren tarafından doğrudan çalışana nakden verilmesi, çalışanın banka hesabına
yatırılması veya herhangi bir kullanım sınırlaması olmaksızın nakit gibi her yerde kullanılabilen
kartlar aracılığıyla sağlanması halinde yapılan nakdî yemek yardımının (zammının) Kurumca (SGK)
tutarları yıllar itibarıyla belirlenen tutarının prime esas kazanca tabi tutulmayacağı, bu tutarı asan
kısmın ise prime esas kazanca tabi tutulacağı tabiidir.

Aynî yemek yardımı ile nakdî yemek yardımı arasındaki en önemli fark, aynî yemek yardımında bu
yardımın fiili yemek şeklinde verilmesi veya yemek ve beslenme amacına yönelik mal ve hizmet
sunan işyerleri aracılığıyla kullanılması, nakdî yemek yardımında ise bu koşutun aranmamasıdır. Bu
belirleyici ayrım nedeni ile yasa koyucu tarafından aynî yemek yardımının tamamı prime esas
kazanca dâhil edilmez iken, nakdî yemek yardımının Kurumca (SGK) tutarları yıllar itibarıyla
belirlenen belli bir kısmının prime esas kazanca dâhil edilmemesi yoluna gidilmiştir.

5510 sayılı Kanun’un yukarıda anılan bu hükmünden hareketle uyuşmazlığın çözümü için yemek
kartı aracılığıyla yapılan yemek yardımlarının hukuki nitelemesinin yapılması, başka bir ifade ile
yemek kartı ile yapılan yemek yardımlarının aynî yardım mı, nakdî yardım mı olduğunun açıklığa
kavuşturulması gerekir.

Olayda, yemek kartının; çalışanların beslenme ihtiyaçlarının iş yeri ve müştemilatında
karşılanamaması nedeniyle yemek yardımını aynî yardım tanımı ve kapsamında iş yerinde ve/veya
iş yeri dışında kapalı devre bir elektronik mutabakat sistemi içerisinde organize eden davacı Dernek
üyeleri tarafından sunulan, davacı Dernek üyeleri ile işverenler ve üye iş yerleri arasında imzalanan
sözleşmelere dayalı olarak yemek verme hizmeti sunan lokanta vb. üye iş yerleri ile beslenme
amacına yönelik besin maddesi harcamaları için diğer üye iş yerlerinde de kullanılabilen, bankaların
aracılık ettiği ödeme sistemi ve uygulamaları ile entegre olmayan ve bankacılık sisteminden
bağımsız olarak özerk POS altyapısı ağında işlem görebilen, nakit ve/veya nakit yerine
kullanılamayan, iş günü esas alınarak aylık yemek yardımı yüklemelerinin yapıldığı, faturalı isleyiş
ve elektronik kayıt düzeni içerisinde denetlenebilir niteliği olan özel bir kart olduğu anlaşılmaktadır.

Dolayısıyla, yukarıda vasıfları belirtilen bir yemek kartının, faturalı olarak sunulan bir hizmet olduğu,
yemek kartında bulunan bakiyenin nakit olarak çekilemeyeceği ve nakit gibi her mecrada (yemek ve
besin maddesi satışı yapan üye işyerleri dışındaki işletmelerde) kullanılamayacağı tartışmasız
olduğundan, bu nitelikleri haiz yemek kartı ile yapılan yardımın aynî yemek yardımı olduğu
sonucuna ulaşılmaktadır.

Bütün bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, 5510 sayılı Kanun'un 80. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinde yardımın; aynî olarak verilmesi bu yardımın prime esas kazançtan muaf
tutulması için yeterli görülmesine ve yardımın aynî olarak gerçekleştirileceği yer bakımından
mekânsal bir ayrıma (iş yeri veya müştemilatı içi ya da dışı ayrımına) gidilmemesine karşın, dava
konusu düzenlemelerle Kanun’un bu belirlemesi dışında ve kanunla verilmiş olan bir hakkı daraltıcı
mahiyette hükümler getirilmiş olduğu görülmektedir.

Sonuç itibarıyla, 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan kanuni
düzenleme uyarınca yardım tutarının prime esas kazanca tabi tutulmaması ya da sınırlı tabi
tutulmaması yönünden "ayni ya da nakdi yapılmasına” göre farklılık arz eden yemek yardımına,
Kanun'a aykırı ayrımlara gidilmek suretiyle kurallar getirdiği açık olan dava konusu düzenlemelerde
bu yönüyle normlar hiyerarşisine ve hukuka uyarlık görülmemiştir.

karar