İş Sözleşmesinden Kaynaklanan İşçi ve İşveren Borçları Nelerdir?

İş sözleşmesinden kaynaklanan işçi borçları: İşçinin, iş sözleşmesinden doğan temel borcu
iş görme borcudur ve iş sözleşmesinin temel unsurlarından biridir. İşçi bu borcunu kanun veya
sözleşme hükümlerine uygun olarak ve işverenin emir ve talimatları doğrultusunda yerine getirir.
İşçinin iş görme borcunu gerektiği gibi ya da hiç yerine getirmemesi, işverene iş sözleşmesini
bildirimsiz feshetme hakkı tanır. İş görme borcunun unsurları; işçinin işi kendisinin yapması,
çalışma koşullarına uyması ve işi özenle yapmasıdır. İş sözleşmelerinde genel genel esasları ile
düzenlenen çalışma koşulları işverenin yönetim hakkına dayanarak vermiş olduğu talimatlar ile
şekillenir. İşverenin talimatı, iş yerinin ihtiyaçları ve o işin âdetine uygun olarak yapılması gereği
ile sınırlıdır. İşçinin, işveren veya işveren vekili tarafından verilen ve kanun, toplu iş sözleşmesi
veya iş sözleşmesine, ahlak ve kişilik haklarına aykırı olan, yerine getirilmesi imkânsız bulunan,
işçinin sağlığı ve hayatı için tehlike oluşturan, insan onuruna yakışmayan talimatlara uyma
yükümlülüğü yoktur. Sadakat borcu, iş sözleşmesinin, kişisel ilişki kuran sözleşme olması
niteliğinden doğan bir borçtur. Sadakat borcu, işçinin, işverenin ve işletmenin çıkarlarını koruma
ve onlara zarar verebilecek her türlü davranıştan kaçınma yükümlülüğünü ifade eder. İşçi,
işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet
etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede
çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine
girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir. Buna işçinin rekabet etmeme borcu denir.
Rekabet yasağı kaydı, ancak hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da
işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin
kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir. Rekabet yasağı,
işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman
ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve
koşullar dışında iki yılı aşamaz.

İş sözleşmesinden kaynaklanan işveren borçları: İşverenin iş sözleşmesinden kaynaklanan;
Ücret ödeme, işçiyi gözetme ve eşit davranma borçları bulunmaktadır. Ücret ödeme borcu,
işçinin iş görme borcuna karşılık işverenin iş sözleşmesinden doğan temel borcudur. Bu
nedenle ücret iş sözleşmesinin asli unsurudur. Ücretin unsurları; iş karşılığında ödenme, işveren
veya üçüncü kişiler tarafından ödenme, para ile ödenme olarak sayılabilir. İşverenin bir diğer
yükümlülüğü ise, işçiyi gözetme borcudur. İşverenin işçinin çıkarlarını koruması ve ona zarar
verebilecek davranışlardan kaçınmasını ifade eder. İşverenin bununla ilgili olarak en kapsamlı
yükümlülükleri iş sağlığı güvenliği önlemlerine ilişkindir. İşverenin aynı işyeri veya işletmede
çalışan işçilere objektif ve haklı olmayan sebeplerle farklı işlemlerde bulunması da yasaktır.
İşveren işçilerine eşit davranmakla yükümlüdür. Ancak bu eşitlik mutlak eşitlik değil; eşit
durumda olan işçiler arasında eşitliktir.