Mahmut Akman
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
28 Mart 2022
Sirküler No: 534
İş kazası yönünden zamanaşımı uygulamasında 506 sayılı Kanunun mülga 99’uncu maddesinde “hakkı doğuran olay tarihi”, 5510 sayılı Kanunun 97’nci maddesinde de “hakkın kazanıldığı tarihten itibaren” 5 yıllık süre için belirleme yapılmış olup, her iki Kanuna göre yapılacak zamanaşımı tespitlerinde sürekli iş göremezlik gelirinin başlangıç tarihi esas alınacaktır.
Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için sigortalının geçirdiği kazanın iş kazası olduğunun SGK tarafından tespit edilmiş olması yeterli olmayıp, iş kazası nedeniyle sigortalının meslekte kazanma gücünü en az % 10 oranında kaybetmiş olduğunun SGK sağlık kurulunca belirlenmesi ve sigortalının sürekli iş göremezlik geliri bağlanması için yazılı talepte bulunması gerekmektedir. Gelir bağlanmasında sigortalıların mutlaka tahsis talebi alınacak ve zamanaşımı tespitinde gelir başlangıç tarihi ile talep tarihi esas alınacaktır.
SGK’ ya müracaat etmemenin haklı bir sebebe dayandığını ispat edenler hakkında, zamanaşımına ilişkin hükümler uygulanmayarak hak edilen gelirler ödenecektir.
Örnek Uygulama 1: Sigortalı 2.5.2000 tarihinde kaza geçirmiş ve olay işveren tarafından SSK’ya/SGK’ya bildirilmiştir. SSK/SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılan incelemede; olayın iş kazası olmadığına karar verilmiş, bu arada sigortalı hakkında düzenlenen sağlık kurulu raporunda 15.6.2001 tarihinde çalışabilir kararı verilmiştir. Ancak, olay iş kazası sayılmadığı için sigortalı gelir bağlanması talebinde bulunmamış ve 10.7.2003 tarihinde dava açmıştır. Açılan dava 10.5.2008 tarihinde sonuçlanmış ve mahkeme kararında olayın iş kazası olduğuna karar verilmiş ancak, gelirin başlangıç tarihi ile ilgili olarak herhangi bir hüküm kurulmamıştır. Sigortalının 15.6.2001 tarihli raporunun SSK/SGK sağlık kurulunca incelenmesi sonucu 2009 yılında % 19 oranında sürekli iş göremezlik derecesi tespit edilmiş ve sigortalı 31.3.2010 tarihinde gelir bağlanması talebinde bulunmuştur. 506 sayılı Kanunun Kanunla mülga 19’uncu maddesi hükmüne göre, sürekli iş göremezlik hali sağlık kurulu raporuyla tespit olunmakta ve sigortalı rapor tarihinden itibaren sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanmaktadır. 5510 sayılı Kanunun 97’nci maddesinin ikinci fıkrasında, zamanaşımının istisnası olarak “Kuruma müracaat etmemenin haklı bir sebebe dayandığını genel hükümlere göre ispat edenler hakkında, yukarıdaki hükümler uygulanmaz” denilmektedir. Bu durumda örnekte sigortalının gelir bağlanması talebinde bulunmama sebebi olayın SSK/SGK tarafından iş kazası sayılmaması olduğundan, sigortalıya zamanaşımı hükümleri uygulanmadan sağlık kurulu rapor tarihini takip eden günden itibaren gelir bağlanacaktır.
Örnek Uygulama 2: Sigortalı 1.10.2002 tarihinde kaza geçirmiş ve olay işveren tarafından SSK’ya/SGK’ya bildirilmiştir. SSK/SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılan incelemede, olayın iş kazası olduğuna karar verilmiştir. Sigortalı hakkında düzenlenen sağlık kurulu raporunda 2.12.2002 tarihinde çalışabilir kararı verilmiştir. Sigortalı 20.3.2008 tarihinde tarafına gelir bağlanması talebinde bulunmuş ve sağlık kurulu raporuna istinaden SSK/SGK sağlık kurulunca sürekli iş göremezlik derecesi % 20 olarak tespit edilmiştir. 506 sayılı Kanunun “Zamanaşımı ve Hakkın Düşmesi” başlıklı mülga 99’uncu maddesi; “Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, iş kazalarıyla meslek hastalıkları ve ölüm sigortalarından hak kazanılan gelir ve aylıklar, hakkı doğuran olay tarihinden itibaren beş yıl içinde istenmezse zamanaşımına uğrar. Bu durumda olanların gelir ve aylıkları, yazılı istek tarihini takip eden ay başından itibaren başlar …” hükmüne amirdir. Örnek olayda kaza SSK/SGK tarafından iş kazası olarak tespit edilmiş ancak, sigortalı gelir başlangıç tarihi olan 3.12.2002 tarihinden sonra tahsis talebinde bulunmamıştır. Dolayısıyla sigortalı, olay iş kazası sayıldığı halde rapor tarihinden sonra tahsis talebinde bulunmayıp aradan 5 yıl geçtikten sonra 20.3.2008 tarihinde talepte bulunduğundan, geliri talebini takip eden ay başından (1.4.2008) bağlanacaktır.
Örnek Uygulama 3: Sigortalı 1.2.2003 tarihinde kaza geçirmiş ve olay işveren tarafından SSK’ya/SGK’ya bildirilmiştir. SSK/SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılan incelemede, olayın iş kazası olduğuna karar verilmiştir. 1.5.2003 tarihinde tarafına gelir bağlanmasını talep eden sigortalı hakkında düzenlenen sağlık kurulu raporunda 21.4.2003 tarihinde çalışabilir kararı verilmiş ve söz konusu sağlık kurulu raporuna istinaden SSK/SGK sağlık kurulunun 31.7.2003 tarihli kararı ile sürekli iş göremezlik geliri % 8 olarak tespit edilmiştir. Sigortalı belirlenen sürekli iş göremezlik derecesine itiraz amaçlı olarak 10.10.2003 tarihinde dava açmış ve mahkemece sürekli iş göremezlik derecesi % 15 olarak tespit edilmiş, gelirin bağlanacağı tarihle ilgili olarak bir hüküm verilmemiş ve dava 25/12/2004 tarihi itibariyle kesinleşmiştir. Bu durumda, olay SSK/SGK tarafından iş kazası sayılmakla birlikte, sürekli iş göremezlik derecesinin SSK/SGK sağlık kurulunca % 10’un altında belirlenmesi nedeniyle sigortalıya gelir bağlanamamıştır. Bilahare mahkeme kararı ile sürekli iş göremezlik derecesi % 15 olarak tespit edildiğinden sigortalının geliri, mahkeme kararının kesinleştiği tarihi takip eden ay başı yani 1.1.2005 tarihi itibariyle bağlanacaktır.
Örnek Uygulama 4: Sigortalı 13.4.2006 tarihinde kaza geçirmiş, olay işveren tarafından SSK’ya/SGK’ya bildirilmiş, SSK/SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılan incelemede kaza, iş kazası sayılmamıştır. Sigortalı, 18.3.2007 tarihinde dava açmış ve 10.11.2008 tarihinde kesinleşen mahkeme kararıyla olayın iş kazası olduğu tespit edilmiş olup, sigortalı 1.6.2010 tarihinde tahsis talebinde bulunduğu halde sağlık kurulu raporu bulunmamaktadır. Sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanabilmesi için kazanın, iş kazası sayılması yanında meslekte kazanma gücünün en az % 10 azalmış bulunduğuna ilişkin sağlık kurulu raporu bulunması gerekmektedir. Örnekte sigortalının geçirmiş olduğu kazanın iş kazası olduğu mahkeme kararı ile tespit edilmiş ise de bu kaza neticesinde sürekli iş göremezlik derecesini belirleyen herhangi bir sağlık kurulu raporu bulunmamaktadır. Bu durumda, geçirdiği kaza iş kazası sayılan sigortalının gelir başlangıç tarihine esas sağlık kurulu raporunu alması için SSK/SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevki yapılacak, alınan sağlık kurulu raporuna göre SSK/SGK sağlık kurulunca sürekli iş göremezlik derecesi tespit edilecek, sigortalının sürekli iş göremezlik derecesinin % 10 ve üzerinde olduğunun anlaşılması halinde, 506 sayılı Kanunun mülga 19’uncu maddesi hükmü gereği, sigortalıya rapor tarihini takip eden ay başından itibaren gelir bağlanacaktır.
Örnek Uygulama 5: Sigortalının 24.6.1992 tarihinde geçirdiği kaza, SSK/SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından iş kazası sayılmış ve sigortalı 24.6.1992-7.11.1992 süresinde geçici iş görmezlik ödeneği almış, 8.11.1992 tarihinde çalışır kararına istinaden aynı işyerinde çalışmaya devam etmiş ve bu raporuna istinaden SSK/SGK sağlık kurulunca sürekli iş göremezlik derecesi % 15 olarak tespit edilmiştir. Sigortalının 1.8.2002 tarihli müracaatına istinaden geçirdiği iş kazası sonucu rahatsızlığının nüksettiği gerekçesi ile yeniden maluliyet tespiti yapılmış ve sürekli iş görmezlik derecesi % 20 olarak tespit edilmiştir. Sigortalı, 1.10.2002-21.10.2003 süresinde 383 gün geçici iş göremezlik ödeneği almış ve 1.12.2004 tarihinde gelir bağlanması talebinde bulunmuştur. Örnekte olay SSK/SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından iş kazası sayılmış ve sigortalının sağlık kurulu raporuna istinaden SSK/SGK tarafından % 15 oranında sürekli iş göremezlik derecesi tespit edilmiştir. Sigortalı 1.12.2004 tarihine kadar gelir bağlanması talebinde bulunmadığından zamanaşımı uygulanarak talep tarihini takip eden ay başı olan 1.1.2005 tarihinden itibaren gelir bağlanacaktır.