4857 sayılı Kanun Dışındaki İş ve İş İlişkileri Nelerdir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun “istisnalar” dışındaki 4’üncü maddesinde aşağıda belirtilen işlerde ve
iş ilişkilerinde İş Kanunu hükümleri uygulanmaz, İş Kanunu kapsamında olmayan işçilere
Borçlar Kanunun ilgili hükümleri uygulanır.

– Deniz ve hava taşıma işleri

– 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmeleri

– Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri

– Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan
başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işler

– Ev hizmetleri

– Çıraklar

‘Çırak’ çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş
alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiyi ifade etmektedir. Çıraklar, çıraklık sözleşmesi çerçevesinde, işverene
bağlı olarak iş görürler. Bu bağlamda, çırakların çalışmaları işyerindeki mal ve hizmet üretimine katkı değil; bir
meslek ve sanatı öğrenme amacına yöneliktir. Ayrıca çıraklar öğrenci statüsünde olup, öğrencilik haklarından
yararlanmaktadırlar. Bu nedenle de çıraklar, işyerinde çalışan işçi sayısına dahil edilmezler.

– Sporcular

Profesyonel sporcular ile kulüpleri arasındaki ilişki iş sözleşmesine dayanmakla birlikte, bu kişilerin yaptıkları işin
niteliği gereği olarak İş Kanununun uygulama alanı dışında bırakılmışlardır. Profesyonel sporcular hakkında Borçlar
Kanununun hizmet akdine ilişkin hükümleri uygulanır. Bununla birlikte profesyonel futbolcular için ilgili mevzuatında
profesyonel futbolcu ile spor kulübü arasındaki iş sözleşmesini düzenleyen hükümler getirilmiştir. Ancak kulüplerde
profesyonel sporcular dışında kalan malzemeci, masör, temizlikçi gibi çalışanlar İş Kanunu kapsamındadırlar.

– Rehabilite edilenler

“İşe alıştırma” olarak da ifade edilebilecek olan rehabilitasyon deyimi, sigortalılardan sürekli iş göremez veya malul
hale gelmiş yahut da gelebilecekleri tıbben kabul edilenlerin, kendi mesleklerinde veya yeni bir meslekte
çalışabilmelerini sağlamak amacı ile yapılan tıbbi bakım ve mesleki eğitimi ifade etmektedir. Rehabilite edilenler
kendi mesleklerini yeniden yapabilmeleri veya yeni bir mesleği edinebilmeleri amacıyla çalıştırılabilirler. Ancak bu
çalışma iş sözleşmesinden kaynaklanmaz ve çalışmanın amacı tıbbi bakım ve mesleki eğitimdir. Dolayısıyla bu
kişiler hakkında da İş Kanunu uygulanmaz.

– Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerleri

Esnaf ve sanatkar, ister gezici ister sabit bir mekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme
Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi
ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan,
basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek
ve sanat sahibi kimselerdir.

Yukarıda sayılan işler ve işyerleri her ne kadar İş Kanunu dışında tutulmuş olsa dahi aşağıdaki
işler bakımında İş Kanunu hükümleri geçerli olacaktır.

– Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme
ve boşaltma işleri

– Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işleri

– Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen
işleri

– Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri

– Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri

– Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su
ürünleri üreticileri ile ilgili işler